Bharathy 3

 

Commentary. Chinmaya

 

chinmaya gita

By identifying with the agitations of the mind, the ego is born, and, the ego so born gets riddled with desires as it gets anxious for the fruits-of-its actions. 

DO NOT identify with the agitations of the mind

always with Higher Goal in view work with neither ego nor desires, 

"When your intellect crosses beyond the mire of delusion,

then you shall attain to indifference as to what has been heard

and what is yet to be heard." 52

 the intellect will develop a disgust,/NOT SAME AS INDIFFERENCE 

"FOR ALL THAT IS

ACTUALLY HEARD AND THAT IS YET TO BE

HEARD." all "sense experiences that are/yet to be ...experienced."

This cause of delusion is Maya. 

(Like unmanifested electricity,) Maya, is not perceptible and can be fully estimated and accounted

for only through its varied expressions.

 it comes to play in two distinct modes of expression, at two different layers of the human personality. 

at the intellectual level it expresses itself as a film of doubt and hesitation in its understanding, or experiencing, of the Self in us. 

This expression Maya is termed the "Veiling-Power" (Avarana-Shakti).

the mind starts projecting forth the world of the not-Self

and superimposes upon it two firm ideas 

(a) "it is true" (Satyattwa), and 

(b) that "I am nothing other than the projected world" (Atmabuddhi).

 This is Maya's expression as "Projecting-Power" (Vikshepa-Shakti).

to the extent the illusion of ignorance melts away in an

integrated intellect, to that extent its wanderings in the

sensuous-world are curtailed.

The intellect should not relive its memory of the sensuous joys it had experienced in the past and also not think of joys in the future to be experienced through the sense-organs, in the world of sense-objects.

 intellect,- though perplexed by what has been heard -

should stand immovable and steady in the Self,

 even in the midst of enjoying sensuous pleasures, and even while the sense-organs are letting in a flood of stimuli,

one should not get at all disturbed in one's inner serenity and equipoise 

easy thumb-rule as to values and mental attitudes one should develop, 

· completely cast off all the desires of the mind, 

· satisfied in the Self by the Self, 

· develop an intellect, uncontaminated by ignorance ( the breeding-ground of desires,) 

· relieve self of this 'Ignorance' through 'Right-Knowledge' gained in Perception, 

· mind not shaken by adversity, 

· in prosperity not hanker after pleasures, 

· free from attachment, fear and anger,

பாரதியின் கீதை முன்னுரை

 

பாரதியின் கீதை முன்னுரை

புத்தியிலே சார்பு எய்தியவன், இங்கு நற்செய்கை, தீச்செய்கை இரண்டையுந் துறந்துவிடுகின்றான். ஆதலால் யோக நெறியிலே பொருந்துக, யோகம் செயல்களிலே திறமையானது. (கீதை, 2ஆம் அத்தியாயம், 50-ஆம் சுலோகம்.)

இஃதே கீதையில் பகவான் செய்யும் உபதேசத்துக் கெல்லாம் அடிப்படையாம். புத்தியிலே சார்பு எய்தலாவது, அறிவை முற்றிலுந் தெளிவாக மாசுமறுவின்றி வைத்திருத்தல், தெளிந்த புத்தியே மேற்படி சுலோகத்திலே புத்தி என்று சொல்லப்படுகிறது. அறிவைத் தெளிவாக நிறத்திக் கொள்ளுதலாவது யாதென்றால், கவலை நினைப்புகளும் அவற்றுக்குக்காதாரமான பாவ நினைப்புகளுமின்றி அறிவை இயற்கை நிலைபெறத் திருத்துதல்.

“நீங்கள் குழந்தைகளைப் போலானாலன்றி, மோக்ஷ ராஜ்யத்தை எய்த மாட்டீர்கள்” என்று இயேசு கிறிஸ்து சொல்லியதும் இதே கருத்துக் கொண்டுதான்.

‘குழந்தைகளைப் போலாய்விடுங்கள்’ என்றால், உங்களுடைய லௌகிக அனுபவங்களை யெல்லாம் மறந்து விடுங்கள்; நீங்கள் படித்த படிப்பையெல்லாம் இழந்துவிடுங்கள்; மறுபடி சிசுக்களைக் போலவே தாய்ப்பால் குடிக்கவும், மலழைச் சொற்கள் பேசவுந் தொடங்குங்கள்’ என்பது கொள்கையன்று. ‘ஹிருதயத்தைக் குழந்தைகளின் ஹிருதயம்போல நிஷ்களங்கமாகவும் சுத்தமாகவும் வைத்துக் கொள்ளுங்கள்’ என்பது கருத்து.

ஹிருதயம் தெளிந்தாலன்றி புத்தி தெளியாது. ஹிருதயத்தில் பரிபூரணமான சுத்த நிலையேற்படும் வரை, புத்தி இடையிடேயே தெளிந்தாலும், மீட்டு மீட்டும் குழம்பிப் போய்விடும்.

ஹிருதயம் சுத்தமானால், தெளிந்த புத்தி தோன்றும். பகவான் சொல்லுகிறார் :- ‘அந்த அறிவுத் தெளிவிலே நிலைபெற்று நில், அர்ஜுனா’ என. அப்போது நீ செய்யும் செய்கை யாதாயினும் அது நற்செய்கையாகும். நீ ஒன்றும் செய்யாதே மனம் போனபடியிருப்பின் அஃதும் நன்றாம். நீ நற்செய்கை, தீச் செய்கை என்ற பேதத்தை மறந்து உனக்கு இஷ்டப்படி எது வேண்டுமாயினும் செய்யலாம். ஏனென்றால், நீ செய்வதெல்லாம் நன்றாகவே முடியும், உனக்குப் புத்தி தெளிந்து விட்டதன்றோ? புத்தி தெளிவுற்ற இடத்தே, உனக்குத் தீயன செய்தல் ஸாத்தியப் படாது. ஆதலால், நீ நல்லது தீயது கருதாமல் மனம் போனபடியெல்லாம் வேலை செய்யலாம்.’

இனி, இங்ஙனம் உரை கொள்ளாதபடி, நற்செய்கை, தீச்செய்கை, அதாவது எல்லாவிதமான செய்கையையுந் துறந்து விட்டு, ‘அர்ஜுனா, நீ எப்போதும், தூங்கிக்கொண்டேயிரு’ என்று கடவுள் உபதேசம் பண்ணியதாகக் கருதுதல் வெறும் மடமையைத் தவிர வேறொன்றுமில்லை.

ஏனென்றால், கடவுளே மேலே மூன்றாம் அத்தியாத்தில் பின்வருமாறு சொல்லுகிறார்:- ‘மேலும், எவனும் ஒரு க்ஷணமேனும் செய்கையின்றி யிருத்தல் இயலாது, எல்லா உயிர்களும், இயற்கையில் தோன்றும் குணங்களால் தமது வசமின்றியே தொழிலில் பூட்டப்படுகின்றன’ என.

ஆதலால், மனிதன் தொழில் செய்துதான் தீரவேண்டும். எப்போதும் தூங்கக் கும்பகர்ணனாலே கூட இயலாது. அவனுக்கும் கூட ஆறு மாத காலம் விழிப்பு உண்டு. ஆனால், நீ தொழில் செய்யுமிடத்தே, அதில் ஏற்படும் கஷ்ட நஷ்டங்களுக்கு மனமுடைந்து, ஓயாமல் துன்பப்பட்டுக்கொண்டே தொழில் செய்யும் உலகத்தாரைப் போல தொழில் செய்யாதே. ஸ்ரீ பகவான் சொல்லுகிறான்:- ‘அர்ஜுனா, உனக்குத் தொழில் செய்யத்தான் அதிகாரமுண்டு, பயன்களில் உனக்கு எவ்வித அதிகாரமும் எப்போதுமில்லை’ என.

ஆதலால், கடவுள் சொல்லுகிறார்:- ‘கர்மத்தின் பயனிலே பற்றுதலின்றித் தான் செய்ய வேண்டிய தொழிலை எவன் செய்கிறானோ, அவனே துறவி, அவனே யோகி’ என்று.

அறிவுத் தெளிவைத் தவறவிடாதே. பின் ஓயாமல் தொழில் செய்து கொண்டிரு. நீ எது செய்தாலும் அது நல்லதாகவே முடியும். நீ சும்மா இருந்தாலும், அப்போது உன் மனம் தனக்குத்தான் ஏதேனும் நன்மை செய்து கொண்டேயிருக்கும். உடம்பினால் செய்யப்படும் தொழில் மாத்திரமே தொழிலன்று. மனத்தால் செய்யப்படும் தொழிலும் தொழிலேயாம். ஜபம் தொழில் இல்லையா? படிப்பு தொழில் இல்லையா? மனனம் தொழில் இல்லையா? சாஸ்திரங்களெல்லாம், கவிதைகளெல்லாம், நாடகங்களெல்லாம், சட்டங்களெல்லாம், வேதங்களெல்லாம், புராணங்களெல்லாம், கதைககௌல்லாம், காவியங்களெல்லாம் தொழில்கள் அல்லவா? இவையெல்லாம் உடம்பாற் செய்வதன்றி மனத்தாற் செய்யப்படுவன அன்றோ?

அறிவுத் தெளிவைக் கலங்க விடாதே.

அப்பால், யோகம் பண்ணு. எதன் பொருட்டெனில், ‘யோகமே செய்கையில் திறமையாவது’ என்று ஸ்ரீ கிருஷ்ணன் சொல்லுகிறார்.

தொழிலுக்குத் தன்னைத் தகுதியுடையவனாகச் செய்து கொள்வதே யோகம் எனப்படும்.

யோகமாவது சமத்துவம். ‘ஸமத்வம் யோக உச்யதே’ அதாவது, பிறிதொரு பொருளைக் கவனிக்குமிடத்து அப்போது மனத்தில் எவ்விதமான சஞ்சலமேனும் சலிப்பேனும் பயமேனும் இன்றி, அதை ஆழ்த்து, மனம் முழுவதையும் அதனுடன் லயப்படுத்திக் கவனிப்பதாகிய பயிற்சி.

நீ ஒரு பொருளுடன் உறவாடும்போது, உன் மனம் முழுதும் அப்பொருளின் வடிவாக மாறிவிடவேண்டும். அப்போதுதான் அந்தப் பொருளை நீ நன்றாக அறிந்தவனாவாய்.

‘யோகஸ்த: குரு கர்மாணி’ என்று கடவுள் சொல்லுகிறார். ‘யோகத்தில் நின்று தொழில்களைச் செய்’ என. யோகி தன் அறிவைக் கடவுளின் அறிவுபோல விசாலப்படுத்திக் கொள்ளுதல் இயலும். ஏனென்றால், ஊன்றிக் கவனிக்கும் வழக்கம் அவனுக்குத் தெளிவாக அர்த்தமாய் விடுகிறது. ஆதலால் அவனுடைய அறிவு தெய்வீகமான விசாலத் தன்மை பெற்று விளங்குகிறது. அவனுடைய அறிவுக்கு வரம்பே கிடையாது.

எனவே, அவன் எங்கும் கடவுள் இருப்பதை காண்கிறான்.

2

வேதத்தின் கொள்கைகளை விளக்கும் பொருட்டாகவே பகவத் கீதை செய்யப்பட்டது. ரிக் வேதத்திலுள்ள புருஷ சூக்தம் சொல்லுகிறது, ‘இஃதெல்லாம் கடவுள்’ என்று. இக்கருத்தையொட்டியே கீதையிலும் பகவான், ‘எவன் எல்லாப் பொருள்களிலும் ஆத்மாவையும், ஆத்மாவில் எல்லாப் பொருள்களையும் பார்க்கிறானோ அவனே காட்சியுடையான்’ என்கிறார்.

நீயும் கடவுள், நீ செய்யும் செயல்களெல்லாம் கடவுளுடைய செயல்கள், நீ பந்தத்தில் பிறப்பதும் கடவுளுடைய செயல். மேன்மேலும் பல தளைகளை உனக்கு நீயே பூட்டிக் கொள்வதும் கடவுளுடைய செயல். நீ முக்தி பெறுவதும் கடவுளுடைய செயல்.

‘ஆனால் நான் எதற்காக தளை நீங்கும்படி பாடுபடவேண்டும்? எல்லாம் கடவுளுடைய செய்கையாய் இருக்கும்போது முக்தியடையும்படி நான் ஏன் முயற்சி செய்ய வேண்டும்?’ என்று ஒருவன் கேட்பானாயின், அதற்கு நாம் கோட்கிறோம், ‘முக்தியாவது யாது?’

எல்லாத் துயரங்களும் எல்லா அச்சங்களும் எல்லாக் கவலைகளும் நீங்கி நிற்கும் நிலையே முக்தி. அதனை எய்த வேண்டுமென்ற விருப்பம் உனக்குண்டாயின், நீ அதற்குரிய முயற்சி செய். இல்லாவிட்டால், துன்பங்களிலே கிடந்து ஓயாமல் உழன்று கொண்டிரு. உன்னை யார் தடுக்கிறார்கள்? ஆனால், நீ எவ்விதச் செய்கை செய்தபோதிலும், அது உன்னுடைய செய்கையில்லை. ‘கடவுளுடைய செய்கை’ என்பதை அறிந்துகொண்டு செய். அதனால் உனக்கு நன்மை விளையும் என்று சாஸ்திரம் சொல்லுகிறது.

‘ஸர்வம் விஷ்ணு மயம் ஜகத்’ என்பது ஸநாதன தர்மத்தின் சித்தாந்தம். எல்லாம் கடவுள் மயம், எல்லாத் தோற்றங்களும், எல்லா வடிவங்களும், எல்லா உருவங்களும், எல்லாக் காட்சிகளும், எல்லாக் கோலங்களும், எல்லா நிலைமைகளும், எல்லா உயிர்களும், எல்லாப் பொருள்களும், எல்லா சக்திகளும், எல்லா நிகழ்ச்சிகளும், எல்லாச் செயல்களும் எல்லாம் ஈசன் மயம். (ஆதலால், எல்லாம் ஒன்றுக்கொன்று சமானம்.) ‘ஈசாவஸ்தம் இதன் ஸர்வம் யத் கிஞ்ச ஜகத்யாம் ஜகத்’ என்று ஈசாவாஸ்யோப நிஷத் சொல்லுகிறது. அதாவது :‘இவ்வுலகத்தில் நிகழ்வது யாதாயினும் அது கடவுள் மயமானது’ என்று பொருள்படும்.

இந்தக் கருத்தையே ஸ்ரீ கிருஷ்ணன் பகவத் கீதையில், ‘இவ்வுலகனைத்திலும் நிரம்பிக் கிடக்கும் கடவுள் அழிவில்லாதது என்று உணர்’ என்று சொல்லுகிறார்.

எனவே எல்லாம் கடவுள் மயமாய், எல்லாச் செயல்களும் கடவுளின் செயலாக நிற்கும் உலகத்தில், எவனும் கவலைப்படுதலும், துயர்ப்படுதலும் அறியாமையன்றோ?

‘எல்லாம் சிவன் செயல்’ என்றால், பின் எதற்கும் நான் ஏன் வருத்தப்பட வேண்டும்? ‘இட்டமுடன்’ என் தலையிலே இன்னபடி யென்றெழுதிவிட்ட சிவன் செத்துவிட்டானோ?’ நக்ஷத்திரங்களெல்லாம் கடவுள் வலியால் சுழல்கின்றன. திரிலோகங்களும் அவனுடைய சக்கரத்தில் ஆடுகின்றன. நீ அவன், உன் மனம், உன் மனத்தின் நினைப்புகள் எல்லாம் அவனே “ஸர்வம் விஷ்ணுமயம் ஜகத்” – அங்ஙனமாக, மானுடா, நீ ஏன் வீணாகப் பொறுப்பைச் சுமக்கிறாய்? பொறுப்பையெல்லாம் ‘தொப்’பென்று கீழே போட்டுவிட்டு, சந்தோஷமாக உன்னால் இயன்ற தொழிலைச் செய்து கொண்டிரு. எது எப்படியானால் உனக்கென்ன? நீயா இவ்வுலகத்தைப் படைத்தாய்? உலகமென்னும் போது உன்னைத் தவிர்ந்த மற்ற உலகத்தையெல்லாம் கணக்கிடாதே. நீ உட்பட்ட உலகத்தை, உனக்கு முந்தியே உன் பூர்வ காரணமாக நின்று உன்னை ஆக்கி வளர்த்துத் துடைக்கும் உலகத்தை, மானுடா, நீயா படைத்தாய்? நீயா இதை நடத்துகிறாய்? உன்னைக் கேட்டா நக்ஷத்திரங்கள் நடக்கின்றன? உன்னைக் கேட்டா நீ பிறந்தாய்? எந்த விஷயத்துக்கும் நீ ஏன் பொறுப்பை வகித்துக் கொள்கிறாய்?”

3

கடவுள் சொல்லுகிறார் :- “லோபமும் பயமும் சினமும் அழிந்து, என் மயமாய், என்னைச் சார்ந்தோராய், ஞானத் தவத்தால் தூய்மை பெற்றோர் பலர் எனது தன்மை எய்தியுள்ளார்.” (கீதை 4-ஆம் அத்தியாயம், 10-ம் சுலோகம்.) இந்த சுலோகத்தில் ஒருவன் இகலோகத்திலேயே ஜீவன் முக்தி பெற்று ஈசுவரத் தன்மையடைதற்குரிய உபாயம் பகவானால் குறிப்படப்பட்டிருக்கிறது. “ஞானத்தைக் கடைப்பிடி. அதனையே தவமாகக் கொண்டொழுகு. சினத்தை விடு. என்னையே சரணமாகக் கொண்டு என்னுடன் லயித்திரு. நீ எனது தன்மை பெறுவாய்” என்று கடவுள் சொல்லுகிறார்.

எல்லாச் செயல்களையும் கடவுளுக்கென்று சமர்ப்பித்துவிட்டுப் பற்றுதல் நீக்கி எவன் தொழில் செய்கிறானோ அவனைப் பாவம் தீண்டுவதில்லை. தாமரையிலை மீது நீர் போலே. (கீதை, 5-ஆம் அத்தியாயம், 10-ஆம் சுலோகம்)

சால நல்ல செய்தியன்றோ, மானுடர்காள், இஃது உங்களுக்கு! பாவத்தை செய்யாமலிருக்கும் வழி தெரியாமல் தவிக்கும் மானுடரே! உங்களுக்கு இந்த சுலோகத்தில் நல்வழி காட்டியிருக்கின்றான் கடவுள். ஈசனைக் கருதி, அவன் செயலென்றும், அவன் பொருட்டாகாச் செயல்படுவதென்றும் நன்கு தெளிவெய்தி, நீங்கள் எத்தொழிலைச் செய்யப் புகுந்தாலும், அதில் பாவம் ஒட்டாது. தாமரையிலை மீது நீர் தங்காமல் நழுவி ஓடிவிடுவது போல் உங்கள் மதியைப் பாவம் கவர்ந்து நிற்கும் வலியற்றதாய் உங்களை விட்டு நழுவியோடிப் போய்விடும்.

4

“மனிதனுக்குச் சொந்தமாக ஒரு செய்கையும் கிடையாது. செய்யுந் திறமையும் அவனுக்குக் கடவுள் ஏற்படுத்தவில்லை. கர்மப்பயனை அவன் எய்துவதுமில்லை. எல்லாம் இயற்கையின்படி நடக்கிறது.” (கீதை, 5-ஆம் அத்தியாயம், 14-ஆம் சுலோகம்.)

எனவே, அவன் செய்கைகளில் எவ்விதப் பொறாமையும் சஞ்சலமும் எய்த வேண்டா. தன் செயல்களுக்கு இடையூறாக நிற்குமென்ற எண்ணத்தால், அவன் பிற உயிர்களுடன் முரண்படுதலும் வேண்டா.

“கல்வியும் விநயமுமுடைய அந்தணனிடத்திலும், மாட்டினிடத்திலும், யானையினிடத்திலும், நாயினிடத்திலும், அதையுண்ணும் சண்டாளனிடத்திலும் அறிஞர் சமமான பார்வையுடையோர்” (5-ஆம் அத்தியாயம், 18-ஆம் சுலோகம்) என்று பகவான் சொல்லுகிறார்.

எனவே, கண்ணபிரான் மனிதருக்குள் ஜாதி வேற்றுமையும், அறிவு வேற்றுமையும் பார்க்கக் கூடாதென்பது மட்டுமேயன்றி எல்லா உயிர்களுக்குள்ளேயும் எவ்வித வேற்றுயும் பாராதிருத்தலே ஞானிகளுக்கு லக்ஷணமென்று சொல்லுகிறார்.

எல்லாம் கடவுள் மயம் அன்றோ? எவ்வுயிரிலும் விஷ்ணுதானே நிரம்பியிருக்கிறான்? ‘ஸர்வமிதம் ப்ரஹ்ம, பாம்பும் நாராயணன், நரியும் நாராயணன். பார்ப்பானும் கடவுளின் ரூபம், பறையனும் கடவுளின் ரூபம்’, இப்படியிருக்க ஒரு ஜந்து மற்றொரு ஜந்துவை எக்காரணம் பற்றியும் தாழ்வாக நினைத்தல் அஞ்ஞானத்துக்கு லக்ஷணம். அவ்விதமான ஏற்றத்தாழ்வு பற்றிய நினைவுகளுடையோர் எக்காலத்தும் துக்கங்களிலிருந்து நிவர்த்தியடைய மாட்டார். வேற்றுமையுள்ள இடத்தில் பயமுண்டு, ஆபத்துண்டு, மரணமுண்டு. எல்லா வேற்றுமைகளும் நீங்கி நிற்பதே ஞானம். அதுவே முக்திக்கு வழி.

5

பகவத் கீதை தர்ம சாஸ்திரமென்று மாத்திரமே பலர் நினைக்கின்றார்கள். அதாவது, மனிதனை நன்கு தொழில் புரியும்படி தூண்டி விடுவதே அதன் நோக்கமென்று பலர் கருதுகிறார்கள். இது சரியான கருத்தன்று. அது முக்கியமான மோக்ஷ சாஸ்திரம். மனிதன் சர்வ துக்கங்களிலிருந்தும் விடுபடும் வழியைப் போதித்தலே இந்நூலின் முதற்கருத்து. ஏனென்றால், தொழில் இன்றியமையாதது. அங்ஙனமிருக்க, அதனைச் செய்தல் மோக்ஷ மார்க்கத்துக்கு விரோதமென்று பல வாதிகள் கருதலாயினர். அவர்களைத் தெளிவிக்கும் பொருட்டாகவே, கண்ணபிரான் கீதையில், முக்கியமாகமூன்றாம் அத்தியாயத்திலும், பொதுப்படையாக எல்லா அத்தியாயங்களிலும், திரும்பத் திரும்பத் ‘தொழில் செய், தொழில் செய்’ என்று போதிக்கின்றார். இதனின்றும், அதனை வெறுமே, தொழில் நூல் என்று பலர் கணித்து விட்டார்கள்.

இங்குத் தொழில் செய்யும்படி தூண்டியிருப்பது முக்கியமன்று. அதனை என்ன நிலையிலிருந்து, என்ன மாதிரிச் செய்ய வேண்டுமென்று பகவான் காட்டியிருப்பதே மிகமிக முக்கியமாகக் கொள்ளத்தக்கது.

பற்று நீக்கித் தொழில், பற்று நீக்கி, பற்று நீக்கி, பற்று நீக்கி, பற்று நீக்கி – இதுதான் முக்கியமான பாடம். தொழில்தான் நீ செய்து தீரவேண்டியதாயிற்றே? நீ விரும்பினாலும் விரும்பாவிடினும் இயற்கை உன்னை வற்புறுத்தித் தொழிலில் மூட்டுவதாயிற்றே? எனவே அதை மீட்டும் சொல்வது கீதையின் முக்கிய நோக்கமன்று. தொழிலின் வலைகளில் மாட்டிக் கொள்ளாதே. அவற்றால் இடர்ப்படாதே. அவற்றால் பந்தப் படாதே. தளைப்படாதே. இதுதான் முக்கியமான உபதேசம். எல்லாவிதமான பற்றுகளையுங் களைந்துவிட்டு, மனச் சோர்வுக்கும் கவலைக்கும் கலக்கத்துக்கும் பயத்துக்கும் இவையனைத்திலுங் கொடியதாகிய ஐயத்துக்கும் இடங்கொடாதிரு. ‘ஸம்சயாத்மா விநச்யதி’ – ‘ஐயமுற்றோன் அழிவான்’ என்று கண்ணபிரான் சொல்லுகின்றான்.

“ஆத்மாவுக்கு நாசத்தை விளைவிப்பதாகிய நரகத்தின் வாயில் மூன்று வகைப்படும். அதாவது காமம், குரோதம், லோபம். ஆதலால் இம்மூன்றையும் விட்டு விடுக.” இவற்றுள் கவலையையும் பயத்தையும் அறவே விட்டுவிடவேண்டும். இந்த விஷயத்தை பகவத் கீதை சுமார் நூறு சுலோகங்களில் மீட்டும் மீட்டும் உபதேசிக்கிறது. அதற்கு உபாயம் கடவுளை நம்புதல், கடவுளை முற்றிலும் உண்மையாகத் தமது உள்ளத்தில் வெற்றியுற நிறுத்தினாலன்றி, உள்ளத்தைக் கவலையும் பயமும் அரித்துக்கொண்டுதான் இருக்கும். கோபமும் காமமும் அதனை வெதுப்பிக் கொண்டுதானிருக்கும். அதனால் மனிதன் நாசமடையத்தான் செய்வான்.

6

“பொலிக, பொலிக, பொலிக, போயிற்று வல்லுயிர்ச் சாபம், நலியும் நரகமும் நைந்த நமனுக்கு யாதொன்றுமில்லை; கலியுங்கெடும், கண்டு கொண்மின்” என்று நம்மாழ்வார் திருவாய் மொழியிற் கூறிய நம்பிக்கையை உள்ளத்தில் நிலை நிறுத்திக்கொள்ள வேண்டும். இதற்குப் பக்திதான் சாதனம். பக்தியாவது, “ஈசன் நம்மைக் கைவிட மாட்டான்” என்ற உறுதியான நம்பிக்கை.

“வையகத்துக் கில்லை மனமே, யுனக்கு நலஞ்

செய்யக் கருதியது செப்புவேன் – பொய்யில்லை,

எல்லா மளிக்கும் இறைநமையுங் காக்குமென்ற

சொல்லா லழியுந் துயர்”

இவ்விஷயத்தைக் குறித்து ஸ்ரீ பகவான் பின்வருமாறு திருவாய் மலர்ந்தருளி யிருக்கிறான்:

“எல்லா ரகஸ்யங்களிலும் மேலான பெரிய ரகஸ்யமாகிய என் இறுதி வசனத்தை உனக்கு மீட்டுமொருமுறை சொல்லுகிறேன், கேள். நீ எனக்கு மிகவும் இஷ்டனானதால், உனக்கு நன்மை சொல்லுகிறேன்.” (கீதை 18-ஆம் அத்தியாயம், 64-ஆம் சுலோகம்.)

“உன் மனத்தை எனக்கு ஆக்கிவிடு. என் பக்தனாயிரு. எனக்குப் பூஜை செய். என்னைக் கும்பிடு. நீ என்னையே எய்துவாய். இஃதுண்மை. உனக்குப் பிரதிக்கினை செய்து கொடுக்கிறேன். நீ எனக்குப் பிரியமானவன்.” (கீதை 18-ஆம் அத்தியாயம், 65-ஆம் சுலோகம்.)

“எல்லாக் கடமைகளையும் பரித்யாகம் பண்ணிவிட்டு என்னையே சரண் புகு. நான் உன்னை எல்லாப் பாவங்களினின்றும் விடுவிக்கிறேன். துயரப் படாதே.” (கீதை 18ஆம் அத்தியாயம், 66-ஆம் சுலோகம்.)

நதியினுள்ளே விழுந்துவிட்ட ஒருவன் இரண்டு கையையும் தூக்கி விடுவதுபோல, சம்ஸார வெள்ளத்தில் விழுந்த ஒவ்வொருவனும் இரண்டு கைகளையும் தூக்கிக்கொண்டு (அதாவது, எவ்விதப் பொறுப்புமின்றி எல்லாப் பொறுப்புகளும் ஈசனுக்கென்று துறந்துவிட்டு) கடவுளைச் சரண்புக வேண்டும் என்று ஸ்ரீ ராமாநுஜாசாரியர் உபதேசம் புரிந்தனர்.

பிரகலாதன் சரித்திரத்திலும், திரௌபதி துகிலுரியும் கதையிலும் இந்த உண்மையே கூறப்பட்டிருக்கிறது.

இடுப்பு வஸ்திரத்தில் அவள் வைத்திருந்த இடது கையையும் விட்டுவிட்டு இரண்டு கைகளையும் தூக்கி முடிமீது குவித்துக்கொண்ட பிறகுதான், கண்ணபிரான் அருளால் திரௌபதிக்கு மானபங்கம் நேராமல், அவளுடைய ஆடை மேன்மேலும் வளர்ச்சி பெறத் துச்சாதனன் கைசோர்ந்து வீழ்ந்தான். இக்கருத்தைப் பிள்ளைப் பெருமாளையங்கார்

“மெய்த்தவளச் சங்கெடுத்தான் மேகலை விட்டங்கைதலை

வைத்தவளச்சங் கெடுத்தான் வாழ்வு”

என்ற வரிகளில் மிகவும் அழகாகச் சொல்லியிருக்கிறார். “உண்மையாகிய வெண் சங்கைத் தரித்தவன், பாஞ்சாலி தன் கைகளை மேகலையினின்றும் எடுத்த முடிமீது வைத்தபோதில் அவளுடைய அச்சத்தைக் கெடுத்தவன் ஆகிய திருமாலுக்கு வாழ்விடம் (திருவேங்கடமலை)” என்பது அவ்வரிகளின் பொருளாம்.

“சொற்றுணை வேதியன் சோதி வானவன்

பொற்றுணை திருந்தடி பொருந்தக் கைதொழக்

கற்றுணைப் பூட்டியோர் கடலிற் பாய்ச்சினும்

நற்றுணை யாவது நமச்சி வாயவே”

என்று நாவுக்கரசரின் உறுதி சான்ற சொற்களும் பரமபக்தியின் இலக்கணத்தைக் குறிப்பவனவாம். “தம்மை ஒரு கற்றாணுடன் சேர்த்துக் கட்டிக் கடலுக்குள் வீழ்த்திய போதிலும் தமக்கு நம்புவதற்குரிய துணை நமச்சிவாய (சிவனைப் பணிகிறேன்) என்ற மந்திரமல்லது வேறில்லை” என்று திருநாவுக்கரசர் சொல்லுகிறார்.

இனி, இன்பத்தையும் துன்பத்தையும் ஒன்றாகக் கருதுதல் அவசியமென்கையில், அப்போது கடவுளை நம்புவதெதன் பொருட்டு? கடவுள் நம்மை அச்சந்தீர்த்துக் காப்பானென்று எதிர்ப்பார்ப்பது எதன் பொருட்டு? நமக்குத் தீங்கு நேர்ந்தாலும், நன்மை நேர்ந்தாலும், வாழ்வு நேர்ந்தாலும், மரணம் நேர்ந்தாலும் -எல்லாம் கடவுள் செயலாகையிலே நாம் எல்லாவற்றையும் சமமாகக் கருத வேண்டுமென்று பகவத் கீதை சொல்லுகையிலே, நமக்குக் கடவுள் துணை எதன் பொருட்டு? ‘நம்மைக் கற்றூணுடன் வலியக் கட்டி யாரேனும் கடலுள் வீழ்த்தினால், நாம் இதுவும் கடவுள் செயலென்று கருதி அப்படியே மூழ்கி இறந்து விடுதல் பொருந்துமன்றி, நமச்சிவாய, நமச்சிவாய என்று கூறி நம்மைக் காத்துக்கொள்ள ஏன் முயல வேண்டும்?’ என்று சிலர் ஆக்ஷேபிக்கலாம்.

இந்த ஆக்ஷேபம் தவறானது. யாங்ஙனமெனில், சொல்லுகிறேன். முந்திய கர்மங்களால் நமக்கு விளையும் நன்மை தீமைகளைச் சமமாகக் கருதி நாம் மனச்சஞ்லத்தை விட்டுக் கடவுளை நம்பினால், அப்போது கடவுள் நம்மைச் சில வலிய சோதனைகளுக்கு உட்படுத்துகிறார். அந்தச் சோதனைகளில் நாம் மனஞ்சோர்ந்து கடவுளிடம் நம்பிக்கையை இழந்துவிடாமல் இருப்போமாயின், அப்போது நமக்குள் ஈசனே வந்து குடிபுகிறான். அப்பால் நமக்குத் துன்பங்களே நேர்வதில்லை. ஆபத்துக்கள் நம்மை அணுகா. மரணம் நம்மை அணுகாது. எல்லாவிதமான ஐயுறவுகளும், கவலைகளும், துயரங்களும், தாமாகவே நம்மைவிட்டு நழுவிவிடுகின்றன. இந்த உலகத்திலே நாம் விண்ணவரின் வாழ்க்கை பெற்று நித்தியானந்தத்தை அனுபவிக்கிறோம்.

மேலும், எல்லாவற்றையும் ஞானி சமமாகக் கருதவேண்டுமென்ற இடத்தில், அவன் மனித வாழ்க்கைக்குரிய விதிகளையெல்லாம் அறவே மறந்து போய்ப் பித்தனாய் விடவேண்டுமென்பது கருத்தன்று.

ஒரு குழந்தையைக் கொல்லுவதும், சிவ பூஜை செய்வதும் இரண்டும் கடவுளுக்கு ஒரே மாதிரிதான். அவன் எல்லா இயக்கங்களும், எல்லாச் செயல்களும் தன் வடிவமாக உடையவன், எனினும், மனித விதிப்படி சிசு ஹத்தி பாவமென்பதையும், சிவபூஜை புண்ணியமென்பதையும் கண்ணபிரான் மறுக்கவில்லை. மனிதன் எல்லாத் துன்பங்களினின்றும் விடுபட்டும், என்றும் மாறாத பேரின்பத்தை நுகர விரும்புகின்றான். அதற்குரிய வழிகளையே கீதை காண்பிக்கிறது. கஷ்ட நஷ்டங்களை நாம் மனோ தைரியத்தாலும் தெய்வ பக்தியாலும் பொறுத்துக் கொள்ளவேண்டும். ஆனால், நாம் மனமாரப் பிறருக்குக் கஷ்டமேனும் நஷ்டமேனும் விளைவிக்கக் கூடாது. உலகத்துக்கு நன்மை செய்து கொண்டேயிருக்க வேண்டும். தன்னுயிரைப்போல் மன்னுயிரைப் பேணவேண்டும். நாம் உலகப் பயன்களை விரும்பாமல், நித்திய சுகத்தில் ஆழ்ந்த பின்னரும், நாம் உலகத்தாருக்கு நல்வழி காட்டும் பொருட்டுப் புண்ணியச் செயல்களையே செய்துகொண்டிருக்க வேண்டுமென்று பகவான் கீதையில் உபதேசிக்கின்றார்.

மேலும், நமக்கே துன்பங்கள் நம்மை மீறி எய்தும்போது நாம் அவற்றைப் பொறுத்துக் கொள்ள வேண்டும் என்பதே நன்மையையுந் தீமையையும் நிகராகக் கருதவேண்டுமென்ற உபதேசத்தின் கருத்தாகுமல்லாது, ஒரேயடியாக ஒருவன் தனக்கு மிகவும் இனிய காதலியை மருவும் இன்பத்துக்கும் தீராத க்ஷயரோகத்தில் நேரும் துன்பத்துக்கும் யாதொரு வேற்றுமையுந் தெரியாமல் புத்தி மண்ணாய் விட வேண்டுமென்பது அவ்வுபதேசத்தின் கருத்தன்று.

ஏனென்றால், சாதாரண புத்தியிருக்கும் வரை ஒருவன் காதலின்பத்துக்கும் க்ஷயரோகத் துன்பத்துக்கும் இடையேயுள்ள வேற்றுமை உணராதிருத்தல் சாத்தியமன்று. ஆத்ம ஞானமெய்தியதால் ஒருவன் சாதாரண புத்தியை இழந்து விடுவானென்று நினைப்பது தவறு. க்ஷயரோகம் நேரும்போது சாமன்ய மனிதன் மனமுடைந்து போய்த் தன்னை எளிதாகவும் அந்நோயை வலிதாகவும் கருதி, ஆசையிழந்து நாளடைவில் மேன்மேலும் தன்னை அந்த நோய்க்கிரையாகிக் கொண்டு, க்ஷயரோகி என்று தனக்கொரு பட்டஞ் சூட்டிக்கொண்டு வருந்து மடிவதுபோல் ஞானி செய்யமாட்டான். ஞானி அத்தகைய நோய், ஏதேனும் பூர்வ கர்ம வசத்தால் தோன்றுமாயின், உடனே கடவுளின் பாதத்தைத் துணையென்று நம்பித் தன் ஞானத் தீயால் எரித்துத் தள்ளிவிடுவான்.

“ஞானக் நிஸ் ஸர்வ கர்மாணி பஸ்மஸாத் குருதே” – ஞானத் தீ எல்லா வினைகளையும் சாம்பலாக்குகிறது. கடவுளிடம் தீராத நம்பிக்கை செலுத்தவேண்டும். கடவுள் நம்மை உலகமாச் சூழ்ந்து நிற்கிறான். நாமாகவும் அவனே விளங்குகிறான். அக வாயிலாவேனும் புற வாயிலாலேனும் நமக்கு எவ்வகை துயரமும் விளைக்க மாட்டான். ஏன்? நாம் எல்லா வாயில்களாலும் அவனைச் சரண் புகுந்து விட்டோ மாதலின். அவனன்றி ஓரணுவுமசையாது. அவன் நமக்குத் தீங்கு செய்ய மாட்டான். தீங்கு செய்யவல்லான் அல்லன். ஏன்? நாம் அவனை முழுவதும் நம்பிவிட்டோ மாதலின்.

“கடவுளை நம்பினோர் கைவிடப் படார்” – இதுவே பக்தி.

அந்தக் கடவுள் எத்தன்மையுடையான்? எல்லா அறிவும், எல்லா இயக்கமும், எல்லாப் பொருளும், எல்லா வடிவமும் எல்லாம் தானேயாகி நிற்பான். அவனை நம்பினார் செய்யத் தக்கது யாது? எதற்கும் துயரப்படாதிருத்தல். எதற்கும் கலவைப்படாதிருத்தல். எதனிலும் ஐயுறவு பூணாதிருத்தல். “ஸம்சயாத்மா விநச்யதி” ஐயமுடையோன் அழிவான், நம்பினவன் மோக்ஷமடைவான்.

7

குந்தியின் மகனே, சீதம், உஷ்ணம், இன்பம், துன்பம் என்பனவற்றைத் தரும் இயற்கையின் தீண்டுதல்கள் வந்து போகும் இயல்புடையன. அநித்யமாயின; அவற்றைப் பொறுத்துக் கொள், பாரதா!” (பகவத் கீதை, 2-ஆம் அத்தியாயம், 14-ஆம் சுலோகம்.)

“ஆண்காளையே! இவை எந்த மனிதனைத் துன்புறுத்தமாட்டாவோ, இன்பத்தையும் துன்பத்தையும் நிகராகக் கருதும் அந்தத் தீரன் சாகாதிருக்கத் தகுவான்.” (மேற்படி 15-ஆம் சுலோகம்.)

இஃதே பகவத் கீதையின் சிகரம்.

சாகாதிருத்தல், மண் மீது மாளாமல் மார்க்கண்டேயன் போல் வாழ்தல், இதுவே கீதையின் ரஸம். அமரத்தன்மை. இஃதே வேத ரகஸ்யம். இந்த வழியைக் காட்டுவது பற்றியே வேதங்கள் இத்தனை மதிக்கப்படுகின்றன.

இறந்துபோன ஜீவன் முக்தர்கள் யாவரும் ஜீவன் முக்தியை எய்திய பின் அந்த நிலையினின்றும் வழுவியவாகளாகவே கருதப்படல் வேண்டும். நித்திய ஜீவிகளாய் மண்மேல் அமரரைப் போல் வாழ்வாரே நித்திய ஜீவன் முக்தராவர். அத்தகைய நிலையை இந்த உலகில் அடைதல் சாத்தியமென்று மேற்கூறிய இரண்டு சுலோகங்களிலே கடவுள் போதித்திருக்கிறார். அதற்கு உபாயமும் அவரே குறிப்பபிட்டிருக்கிறார். குளிர் – வெம்மை, இன்பம் துன்பம் எனும் இவற்றை விளைக்கும் இயற்கையின் அனுபவங்கள், தெய்வ கிருபையால் சாசுவதமல்ல. அநித்தியமானவை. தோன்றி மறையும் இயல்புடையன. ஆதலால் இவற்றைக் கண்டவிடத்தே நெஞ்சமிளகுதலும் நெஞ்சுடைந்து மடிதலும் சால மிகப் பேதமையாமன்றோ? ஆதலால் இவற்றைக் கருதி எவனும் மனத்துயரப்படுதல் வேண்டா. அங்ஙனம் துயரப் படாதிருக்கக் கற்பான் சாகாமலிருக்கத் தகுவான். இஃது ஸ்ரீ கிருஷ்ணனுடைக் கொள்கை. இதுவே அவருடைய உபதேசத்தின் சாராம்சம். பகவத் கீதையின் நூற்பயன். எனவே பகவத் கீதை அமிர்த சாஸ்திரம்.

‘அமிர்த சாஸ்திரம்’ – அதாவது சாகாமலிருக்க வழி கற்றுக் கொடுக்கும் சாஸ்திரமாகிய பகவத் கீதையைச் சிலர் கொலை நூலாகப் பாவனை செய்கிறார்கள். துரியோதனாதிகளைக் கொல்லும்படி அர்ஜுனனைத் தூண்டுவதற்காகவே, இந்தப் பதினெட்டு அத்தியாயமும் கண்ணபிரானால் கூறப்பட்டனவாதலால், இது கொலைக்குத் தூ

Bg 4 key verses

Key verses from Bhagavad Gita Chapter 4 include the declaration of God's manifestation for dharma's re-establishment (verses 7–8), the power of transcendental knowledge to destroy karmic reactions (verses 37–39), and the necessity of approaching a guru with humility and questions for true wisdom (verse 34). Other significant points cover the idea of selfless action (karma yoga) by renouncing the fruits of labor and acting with detachment (verse 4.18–4.19) and the importance of selfless service and spiritual knowledge to achieve liberation. 

Verses on Divine Incarnation & Purpose 

Verses 4.7–4.8: Lord Krishna states He appears in every age to protect the pious, destroy the wicked, and re-establish religious principles when there is a decline in dharma.

Verses on Transcendental Knowledge

Verse 4.9: Those who understand the transcendental nature of Krishna's divine birth and activities are freed from the cycle of rebirth and attain His eternal abode. 

Verses 4.37–4.38: The "fire of knowledge" is described as the purest and most potent way to burn away the results of all past actions and material activities, similar to how fire turns wood to ash. 

Verse 4.39: Dedication to acquiring this transcendental knowledge, coupled with control of the senses, leads to spiritual peace and self-realization. 

Verse 4.41: Acting in devotional service, renouncing the fruits of one's actions, and being free from doubts through knowledge leads to freedom from the bondage of work. 

Verses on Humility & the Guru 

Verse 4.34: "Learn the truth by seeking out a spiritual master. Approach with humility and questions".

Verses on Renunciation & Action

Verses 4.18–4.19: These verses emphasize performing one's duty without attachment to the results, which is the essence of selfless action and leads to freedom. 

Verse 4.23: A person who is unattached to material nature and fully absorbed in transcendental knowledge finds their actions are not binding. 

Bg 3 key verses

 Key verses in Bhagavad Gita Chapter 3 (Karma Yoga) emphasize performing one's prescribed duty without attachment to the results, dedicating actions as a sacrifice to the divine, and understanding that inaction is impossible. Important verses include 3.1-2 (Arjuna's confusion), 3.5 (inaction is impossible), 3.9 (act as sacrifice), 3.14-16 (food, rain, and action cycle), 3.19 (act without attachment), 3.27 (actions driven by nature's modes), 3.30 (dedicate all actions to Me), and 3.33-35 (following one's nature and the dangers of repressing the senses). 

Arjuna's Dilemma and the Nature of Action

Bhagavad Gita 3.1-2: Arjuna questions why Krishna urges him to fight if he believes intelligence is superior to work, highlighting the initial confusion about duty versus knowledge. 

Bhagavad Gita 3.5: Krishna states that no one can remain inactive; everyone is compelled by the three modes of material nature (gunas) to perform some activity. 

Bhagavad Gita 3.27: This verse explains that all activities are performed by the different qualities of nature, not by the individual soul. 

Karma Yoga: Action as Sacrifice

Bhagavad Gita 3.9: Krishna advises acting as a sacrifice (yajna) for the sake of the divine, rather than for personal gain, as this purifies the self and prevents bondage. 

Bhagavad Gita 3.14-16: These verses describe the cosmic cycle of action, where beings come from food, food from rain, rain from sacrifice (yajna), and action from the Supreme. 

Bhagavad Gita 3.19: This is a crucial teaching: "Therefore, without attachment, always perform the action you must do, for by performing action without attachment, one achieves the Supreme". 

Bhagavad Gita 3.30: A key instruction for Karma Yoga: "Perform all your actions as an offering to Me, dedicating them to Me with a mind fixed on the spiritual goal, without any selfish desire, and free from agitation, O Arjuna". 

Conquering Internal Obstacles

Bhagavad Gita 3.33-34: Krishna explains that even learned people act according to their nature, and it is natural for the senses to experience attraction and aversion; the real danger is being controlled by these desires. 

Bhagavad Gita 3.37: This verse identifies desire (kama) and wrath as the great sinful enemies that cause impurity and are the great destroyers of the world. 

Bhagavad Gita 3.41: Krishna instructs Arjuna to control the senses, which are superior to the body, and the mind, which is superior to the senses, and to control the intellect, which is superior to the mind. 

Bg 45-53

 

53

When your intellect, confused by what is heard, remains steady and stays grounded in equanimity, then you shall attain yoga.

shruti : what is heard
vipratipanna : confused
te : your
yada : when
sthaasyati : will become
nishchalaa : steady
samaadhau : in equanimity
achala : grounded
buddhih : intellect
tadaa : then
yoga : yoga
avaapsyasi : attain

The last shloka described an advanced stage of yoga, in other words, a state of equanimity, where we begin to slowly lose interest in material objects. In this shloka, Shri Krishna indicates the final stage of yoga where the intellect never loses its grounding.

In the initial stages of our spiritual journey, we will begin to experience moments of equanimity. These moments will be short and fleeting, but that is ok. As we continue to practice equanimity, these moments will grow longer and become more frequent. But there is always some thing – a thought from the past, a critical statement uttered by a friend, an object that we crave – that takes us out of equanimity and back into the world of moha.

So what should we aim for? We should aim for something better. Here’s an example. When the internet was new, most of us connected to it using a dial-up modem. Each time we needed to access the internet, we had to establish a connection, and then disconnect it once done. As technology improved, we began to connect through it via cable or DSL connections. These connections are “always on”, so there was no need to connect and disconnect everytime. Now no one wants to ever go back to using dial up modems.

So therefore, this shloka gives us a picture of the most advanced state of yoga where one is always in a state of equanimity, no matter what the circumstance. And when this happens, we will be always connected to the imperceptible, incomprehensible eternal essence. This is the only way to attain the eternal essence. When that happens, this state is called “samaadhi”, which will the the culmination of one’s spiritual journey.

52

When your intellect has completely crossed over the quagmire of delusion, then you will become indifferent to what has been heard and what is to be heard.

yada : when
te : you
moha : delusion
kalilam : quagmire
buddhih : intellect
vyatitarishyati : completely crossed
tadaa : then
gantaasi : attain
nirvedam : indifference
shrotavyasya : what is to be heard
shrutasya : what has been heard
cha : and

As we saw in the last shloka, Shri Krishna concluded the introduction to Karmayoga. Now in this shloka and the next, he offers us pointers to assess whether we are progressing on the spiritual path or not. He mentions that one who is always established in equanimity becomes indifferent to hearing about any topic. But that is just the literal meaning. Here it also refers to seeing, touching, feeling and smelling, i.e. any object perceived through our senses.

Let’s look at this in more detail. Also note that it we have gone through similar situations already in our lives, so this should not be something unknown to us.

Growing up as a teenager in the 1990s, WWF wrestling was considered a phenomenon. We would watch it diligently when it came on TV, read about it in magazines, and discuss it among friends non stop. But as we grew up we realized that it was staged entertainment, and not a real sport. And in time, like many other things, we outgrew the fascination for it. So now as adults when we see WWF on TV, we just change the channel and don’t even think twice about it. We have become indifferent to WWF.

Now a wonderful poetic phrase – quagmire of delusion – is used here. What exactly is moha or delusion? In case of the WWF, we were under the delusion that WWF would give us happiness. But more broadly, moha refers to the error of pursuing of the material world as a source of happiness, as opposed to realizing the eternal essence. Therefore, as one practices equanimity and moves ahead on the spiritual path, the material world slowly loses appeal.

So as you begin to practice equanimity through performance of svadharma, try to keep track of your attachment to material objects. You will begin to observe that slowly, your attraction to the material world will start to weaken. This state of ultimate indifference to the material world is the state of “param vairagya” or ultimate indifference.

51

Thus, the wise individual who performs actions with equanimity is liberated from the entanglements of birth, and attains the immaculate state.

karmajam : of action
buddhiyuktaha : with equanimity
hi : thus
phalam : result
tyaktvaa : give up
maneeshinaha : wise individual
janmabandhavinirmuktaahaa : liberated from entanglements of birth
padam : state
gacchanti : attains
anaamayam : immaculate

With this shloka, Shri Krishna concludes the introduction to Karmayoga in this chapter. Here, he tells us that one who continually practices Karmayoga frees himself from the entanglements of birth. Let’s look at this in more detail.

Our experience tells us that desires are never ending. Most material desires, once fulfilled, give rise to new ones. For instance, most immigrants to a country such as the US usually arrive with modest means. They rent a flat till they know where they plan to settle long term. And then the desires begin to manifest.

In a few years they take out a loan to buy a house. A house usually has a lawn. So you need a lawnmover, a leafblower, fertilizer, sprinkler system and so on to take care of the lawn. In addition, you need a car to get around. In time, one car is not enough – you need two. And since the neighbour has a Mercedes, you need to get one as well. Similarly with a TV – you start with 32 inch, then 60 inch, then 3D capability, home theatre system etc. Each desire, once fulfilled, gives birth to a new one.

So the shloka here says that this endless cycle of desire after desire entangles us in the material world. And therefore, one uses the discipline of Karmayoga to break out of it so that you reach that state where there are no desires or blemishes in one’s personality – what is termed here as the immaculate state.

Let’s summarize the key points of Karmayoga that we have seen in this chapter. Karmayoga is the performance of actions with equanimity of mind. We also looked at a 3-step toolkit to implement Karmayoga in our lives:
1. Reduce unnecessary thoughts of material objects that do not pertain to our svadharma
2. Improve quality of necessary thoughts by removing extreme attachment and hatred
3. Perform actions focusing on the present moment, without attachment to the result of action

50

One who is equipped with equanimity in this life discards both merit and sin. Therefore remain established in yoga; yoga results in perfect action.

buddhiyuktaha : with equanimity
jahaati : give up
iha : here, in this life
ubhe : both
sukritadushkrite : merit and sin
tasmaat : therefore
yogaaya : in yoga
yujyasva : established
yogah : yoga
karmasu : in action
kaushalam : perfect

In the last chapter, Arjuna raised several concerns to Shri Krishna while debating whether or not to fight the Kaurava army. One of the concerns was that he would incur sin if he killed his kinsmen. Having given the overview of the topic of Karmayoga, Shri Krishna wanted to now address Arjuna’s concern around sin.

In this shloka, Shri Krishna told Arjuna that if one follows the path of Karmayoga, i.e. performs svadharma with equanimity, one doesn’t have to constantly ponder whether an action will beget merit or sin. In fact, one goes beyond the accumulation of merit or sin. Why is that the case? If we begin to detach ourselves from the results or fruits of our actions, we will also not get attached to merit and sin. Both merit and sin, like results of an action, are future-oriented expectations, and have no place in Karmayoga.

For instance, consider a grapevine that produces grapes. It fully carries out its svadharma, which is to produce tasty grapes. But it is upto the one who processes the grapes to make grape juice out of those grapes, or to produce alcohol that probably ends up ruining an alcoholic’s family. The grapevine does not incur merit or sin, it simply performs its svadharma.

There is another important point in this shloka. Earlier, we came across the definition of yoga as “yoga is equanimity of mind during the performance of action”. Now, Shri Krishna instructed Arjuna on another benefit of yoga. If one maintains equanimity of mind at all times, one’s actions become perfect since they will be performed with total attention and dexterity, without any distractions. Therefore, there is no need worry about the result. The result will, without question, be beneficial.

Earlier, we had discussed trying Karmayoga using a simple exercise: washing dishes while giving complete and undivided attention to the task at hand. If you tried it, you may have noticed that it is almost impossible to focus the mind on the task. The mind, much like a child, darts either into the future or into the past. For now, let’s continue to practice Karmayoga by doing simple household chores like washing dishes, but with focused attention. In the forthcoming shlokas, we will encounter more tools to bring equanimity to the mind.

49

Selfish action is far lower than unselfish action, O Dhananjaya. Seek refuge in the knowledge of equanimity. Pitiable are those who are motivated by results.

doorena hi : far
avaram : lower
karma : selfish action
buddhiyogaat : unselfish action
dhananjaya : O Dhananjaya
buddhau : knowledge of equanimity
sharanam : refuge
anviccha : seek
kripanaah : pitiable
phalahetavaha : those motivated by results

So far, Shri Krishna described the performance of unselfish actions while maintaining equanimity of mind. In this shloka, he expresses his views on individuals acting with a selfish motive. To indicate his level of contempt for them, he calls them “pitiable”.

Lets say there is a large family living under one roof. Everyone has a part to play: some people work to bring in money, some are students, some take care of the house etc. Now, there is a large TV in the living room and anyone in the family can watch it. But, if one person starts monopolizing the TV and prevents others from watching it, what would you call that person? Wouldn’t you call him selfish and pitiable? Well, the world we live in is no different than this large family. Any selfishly motivated actions eventually causes more harm than good.

Now, all of us will agree that acting in an unselfish manner is a good thing, in theory. But we very rarely practice it in our lives. Why is this so? The most common argument is that if we become unselfish, other selfish people will take advantage of us and we will probably “lose” in life.

So how do we address this argument? Acting with an unselfish attitude does not mean that we become weak-minded wimps. If someone is obstructing us from performing our svadharma, we should deal with that individual in a firm manner appropriately. And if we truly practice equanimity of mind while performing actions, we will respond to the situation using our intellect and not our emotions. Therefore we will not do something rash and harmful to the situation at hand.

Therefore, the teaching of Karmayoga encourages us to slowly change our attitude to one of unselfish action, and maintain equanimity of mind while performing actions.

48

Perform action, established in yoga, and discard attachment, O Dhananjaya. Remain balanced in success and failure. Yoga is defined as equanimity.

yogasthaha : established in yoga
kuru : perform
karmaani : action
sangam : attachment
tyaktvaa : discard
dhananjaya : O Dhananjaya
siddhyasiddhyoh : in success and failure
samaha : balanced
bhootvaa : remain
samatvam : equanimity
yoga : yoga
uchyate : defined

This shloka pushes further the teaching of Karmayoga by advising us to begin discarding our attachments to objects in the material world. Obviously, we will not be able to totally discard all our attachments in one day. This will take a long time. However, Shri Krishna asks us to slowly start treading on this path. Why is he asking us to do so? He wants us to diminish our hankering for the outcome of our actions, and the only way to do that is by reducing our attachments to the material world.

Consider a mother who takes care of her 5 year old child. She gets extremely attached to it and develops lots of expectations: my child will take care of me when it grows up, it will become a doctor etc. If those things don’t happen, she will generate lots of sorrow for herself. But a nanny taking care of a child will not be attached to it. She will perform her svadharma by taking good care of child. However, she will have zero expectations from the child, and therefore she will be able to maintain equanimity in action.

The only difference between the mother and the nanny is their attitude – one is attached, one is unattached. And the one that has attachments has expectations for the future, the other does not.

Now in this shloka we encounter Shri Krishna defining the term “yoga”. It has nothing to do with arcane rituals. It has nothing to do with complex physical postures. It is a surprisingly simple and practical definition: equanimity of mind during performance of action. It is how the nanny operated in the earlier example.

So what is the practical technique to cast off attachments? How do we actually do this? We have to rid ourself of all expectations and worries about the future, as well as memories of the past. If we eliminate constant thinking about past and future, we can channel all that energy into the present moment and into executing the task at hand.

We probably have experienced instances in our lives where we were so joyfully and blissfully immersed in our work that we forgot where we were and what time it was. But those experiences were few and far between. By going deeper into each and every task we perform, no matter how big or small the task, we will minimize past and future thinking, which will enable us to remain balanced regardless of success and failure. This is the true definition of yoga.

To recap, our toolkit contains 3 techniques: reducing unnecessary thoughts, improving quality of thought, and focusing on the task and hand. We can practice this teaching with mundane tasks, and move on to more complex ones. Next time we wash dishes, lets give each movement of the hand our single and undivided attention, and try to sustain it while washing each and every dish. Give it a shot, see what happens.

Footnotes

1. There are four kinds of attachment: attachment to result (I want a reward for singing this song), action (I will sing a song only in my way), doership (I will song the song, not anyone else), non-doership (I am the non-singer of this song).

47

You only have authority over action, not ever to the result. Don’t be motivated by the result, and don’t get attached to inaction.

karmani : action
eva : only
adhikaaraha : authority
te : your
maa : not
phaleshu : result
kadaachana: ever
maa : no
karmaphalahetuhu : motivated by result
bhuha : become
maa : don’t
te : you
asangaha : attached
astu : happen
akarmani : inaction

Now let’s move into the main teaching of this shloka. Here Shri Krishna urges us to not worry about the outcome, i.e. the result, of the action. How will this work? Let’s recap two important points. We have seen earlier that when we perform our svadharma, we derive joy from the performance of  action itself since we have the interest, desire and aptitude for it. We also learned in the last shloka that we do not have complete control over the outcome.

Therefore, we should never be motivated by the outcome when we know we have executed our actions with perfection, and that we do not have complete control on the outcome. Motivation for the outcome creates bondage – it is like a rope that ties us into the future. Instead, if we give up motivation for the outcome, there is no such binding created.

Let’s address a few doubts that most of us may have when we hear this teaching. The first doubt could be : “If I am not motivated by the result, how will I know where I am heading? I want my project to be executed on time, I want my team to be inspired by a goal, I want progress in my career. How can I do all these things if I am not motivated by the result?”

To answer this, lets closely look at what Shri Krishna has prescribed. There is nothing wrong with aiming for a specific goal, or even to be inspired by it. Setting a vision, defining a goal, making a plan – all these things are absolutely required for the perfect execution of any work. We can always be motivated by the goal, but not be motivated by the outcome. There is a subtle but important difference.

Another doubt could be as follows: “If I know that I am only partially responsible for the outcome then why should I do any action at all? I will just quit my job, sit at home and do nothing.”

Shri Krishna cautions us not to do so in the last part of the shloka – do not get attached to inaction. If we know that we have performed our svadharma and our actions to the best of our abililty, we know that in the end we will achieve our goals, even if things may not turn out as anticipated sometimes. But we should never totally give up and do nothing.

What we have learned so far is just the tip of the iceberg. This shloka is the seed for the topic of Karmayoga, or the discipline of action. Shri Krishna expounds on this topic at great length in the forthcoming chapters. Arjuna has several questions and doubts in regards to this teaching, all of which will be addressed by Shri Krishna one by one.

47-1

You only have authority over action, not ever to the result. Don’t be motivated by the result, and don’t get attached to inaction. 

karmani : action
eva : only
adhikaaraha : authority
te : your
maa : not
phaleshu : result
kadaachana: ever
maa : no
karmaphalahetuhu : motivated by result
bhuha : become
maa : don’t
te : you
asangaha : attached
astu : happen
akarmani : inaction

As mentioned earlier, this shloka is probably the most known and oft-quoted shloka in the Gita. There are many chapters in the Gita that go deeper into the layers and layers of meaning packed into this shloka. Given the richness of this shloka, we shall try to understand it to the best extent possible. Since there are several messages in this shloka, let’s examine the teaching part by part.

Let’s start with the first half of the shloka. The message is as follows. Shri Krishna says that we have authority only over the actions performed by us, but never on the result. In other words, we do not have complete control over the outcome of any activity. As we grow older and spend more time in this world, we know this fact instinctively. But because we forget it, we tend to get disappointed when things don’t go our way, or get elated when things do.

Look at our own lives, we can take any number of examples to test this theory. Take a simple thing as catching a bus that has just arrived on the other side of the road. We run to catch the bus. But even in such a simple task, the outcome is not guaranteed. If we are able to catch the bus then all’s well. But there are several other outcomes that could occur. The bus may leave before we get to the stop. We could catch the wrong bus. Once aboard, we may not have the fare. Worst of all, we could get hit by a car while crossing the road.

Or consider a complex task as a surgeon performing heart surgery. Take the world’s best doctor trained at the world’s best college, in the surgery room of the world’s best hospital with the world’s best surgery team. Even with all these things, that surgeon will never have a 100% success rate.

The outcome of any action is like an equation where we provide some of the variables, but not all of them. In fact, we may not even know all the variables that end up determining the outcome.

So unless we logically convince ourselves that we do not have complete control over the result of an action, we will not be able to learn the main teaching the second half of this shloka. We will tackle that teaching in the next post.

Footnotes

1. “Phala” literally means “fruit”. Fruit of a result has a “seed” in it, which has the potential to generate yet another action.

46|

Just like there is no use for a well when water is flooding everywhere, so does a brahmana know all the contents of the Vedas.

yaavaan : just like
aartha : use
udapaane : well
sarvathaha : everywhere
samplut : flood
udake: water
taavan : similarly
sarvheshu : everything
vedeshu : contents of the Vedas
braahmanasya : a braahmana
vijaanataha : realized

In the last shloka we asked a question : if we were to reduce our dependence on worldly things, wouldn’t we have to give up TV, music, games, parties etc. Wouldn’t that be a boring life?

Think about your childhood. All of had a craving for toys when we were kids. But there came a stage when most of us outgrew toys because we began to think about higher things like career aspirations etc. So all toys began to look the same to us, regardless of the price, shape, size, colour, brand etc. , from a simple spinning top to an expensive model airplane.

Similarly, Shri Krishna says that once our thoughts become high quality, i.e. they pertain to our svadharma and to spiritual contemplation, then automatically we will begin to feel less need for any external entertainment and enjoyment.

Therefore, this shloka says that one who always maintains equanimity will have known all there is to know about the material world, and will begin to transcend worldly matters and knowledge.

In this shloka we notice that the word “braahmana” appears. Braahmana here does not refer to the caste system meaning. It refers to an individual who is always contemplating about brahman, which is nothing but the eternal essence that we learned about in the early part of this chapter. Also the word Veda, like in previous verses, refers to worldly knowledge.

Now, the two techniques prescribed so far, reducing unnecessary thoughts and improving quality of thought, were preparatory techniques. They are meant to prepare us for learning the main technique of the teaching, which is covered in the next shloka. It is probably the most famous and oft-quoted shloka in the Gita. We shall cover it in great detail.

45

The Vedas describe the three gunas. Transcend those gunas, O Arjuna. Free yourself from dualities, remain always in sattva, give up thinking about acquisition and preservation, and be established in the eternal essence.

traigunyavishayaaha : describe the three gunas
vedaaha : Vedas
nistraigunyaha : free from the 3 gunas
bhava : become
arjuna : O Arjuna
nirdvandvaha : free from dualities
nityasatvasthaha : steeped in sattva
niryogakshemam : free from acquisition and preservation
aatmavaan : established in the eternal essence

The first technique in our toolkit was the art of maintaining focus to reduce the quantity of unnecessary thoughts. Shri Krishna now provides us with the second technique in our toolkit: slowly improving the quality of our thoughts. This shloka is jam-packed with practical tips to improve our thought quality, so let’s tackle this shloka part by part.

Firstly, an absolute prerequisite to improving thought quality is to be mindful of what we are thinking. Most of us tend to perform actions daily almost on autopilot. If we are not aware of what we are thinking while performing an action, we will not be able to improve the quality of our thoughts. Therefore, the shloka advises us to think deeply about whether any action we perform is selfish, or is in service of our svadharma. Doing so repeatedly will reveal the true nature of our thoughts.

Secondly, the shloka advises us to go beyond obsessive thinking about the interplay of the 3 gunas. In a nutshell, there are 3 types of gunas or tendencies that are responsible for creating everything in this material world. Therefore, the shloka advises us to start contemplating spiritual knowledge daily, which will automatically reduce material thoughts.

Thirdly, the shloka speaks about dualities. Dualities are the positive and negative mental labels associated with thoughts – love/hate, joyful/sorrowful, pleasurable/painful etc. So practically speaking, any thought that demonstrates extreme attachment or hatred towards an object, person or situation is a poor quality thought because it strengthens the ego. Whenever we catch ourselves saying something like “I cannot live without watching TV everyday”, we should be on guard. It is better to substitute that thought with something like “I enjoy watching TV, but I can live without it if I want to”. Similarly, if we have a thought like “I want to kill my boss” we can start to think “My boss is difficult to work with sometimes, but he is a human being just like anyone else”.

Finally, the shloka advises us to stop worrying about acquisition and preservation. Most of us are worried about two things – acquiring something, and preserving something once it is acquired. A corporate executive will keep thinking about the promotion. And once he has it, he will do all he can to make sure he holds on to his new post. But the shloka informs us that as long as we are diligently performing our svadharma, we will automatically get what we need to live a good life. Therefore,we should stop obsessing over acquisition and preservation, which is an impediment to maintaining equanimity.

Let’s summarize the techniques learned so far as follows. The first technique helped us reduce the quantity of unnecessary thoughts. The second technique helps us improve the quality of our thoughts by substituting poor quality thoughts with good quality thoughts. It is helpful to maintain a diary to track the quantity and quality of our thoughts, so that we can gauge our progress. It is no different than following a disciplined approach to losing weight or quitting smoking.

A question may arise here : “How can I stop thinking about the material world after I perform my svadharma? After I come home from work I need to watch TV, surf the web, watch movies, sports etc. in order to be entertained. Won’t life become boring?” The answer is provided in the next shloka

Bg 2. 54-65

 

Bg 2-64/65

But, the one whose mind and senses are under control, is devoid of attraction or revulsion. He moves around objects and gains the state of tranquility. 

Having gained tranquility, all of his sorrows are destroyed. His mind is joyful and his intellect soon becomes steady.

raagadvesha-viyuktaih : devoid of attraction or revulsion
tu : but
vishayaan : objects
indrayaih : through senses
charan : moves around
aatmavashyaih : subdued
vidheyaatmaa : one with a controlled mind
prasaadam : tranquility
adhigachati : gains

prasaade : gaining tranquility
sarva-duhkhaanaam : all sorrows
haanih : destroy
asya : of this individual
upajaayate : become
prasanna-chetasah : joyful mind
hi : surely
aashu : soon
buddhih : intellect
pari-avatishthate : steady

In the last shloka, Shri Krishna explained the “ladder of fall”, or how constant thinking about material objects leads to a fall from equanimity. In this set of shlokas, he explains the exact opposite scenario, where bringing the senses and the mind under control brings us to a state of happiness. Here’s the sequence of events:

Bring senses and mind under control -> one becomes devoid of attraction and revulsion -> he can experience the material world without any problem -> his mind becomes tranquil -> his intellect becomes steady -> he has no more sorrow -> he attains the state of happiness.

So, if one continues to pursue one’s svadharma, and stay devoted to a higher ideal, one gets to a stage of equanimity. We have learned this in earlier shlokas. But then, what next? This set of shlokas tells us that performance of svadharma has a purifying effect – it is like a flame that burns away our vasanaas. As the vasanaas burn away, our minds remain situated in equanimity – and that’s when our sorrows diminish.

We are always looking at quick fixes to be happy – new job, new friends, read a new book, move to a new place etc. But what comes across in these shlokas is that a long-term state of happiness cannot be found in a quick fix solution. All we can do is follow our svadharma, fix a higher goal, and keep at it.

   62-63

When a man constantly thinks about objects, attachment for those objects arises. From attachment is born desire, and from desire is born anger.

From anger comes delusion, from delusion comes loss of memory, from loss of memory comes destruction of intellect, and once the intellect is destroyed, he perishes.

dhyayataha : thinking
vishayaan : objects
pumsaha : individual
sangah : attachment
teshu : to those
upajaayate : is born
sangaat : from attachment
sanjaayate : is born
kaamaha : desire
kaamaat : from desire
krodhah : anger
abhijaayate : is born

krodhaat : when anger arises
bhavati : happens
sammohah : delusion
sammohaat : from delusion
smritivibhramaha : loss of memory
smritibhramshaad : from loss of memory
buddhinaasho : destruction of intellect
buddhinaashaat : from destruction of intellect
pranashyati : he perishes

Earlier, Shri Krishna touched upon the topic of continually thinking about material objects when we do not contact them physically. In this shloka, he goes into great detail as to why it is to be avoided. These two shlokas are sometimes referred to as the “ladder of fall”. They illustrate how one simple thought can lead to the downfall of an individual. 

Here is the entire sequence of events as mentioned in the 2 shlokas:

Constant thinking of material objects -> attachment -> desire -> anger -> delusion -> loss of memory -> destruction of intellect -> individual perishes.

Let’s first examine the sequence of events from constant thinking all the way upto desire using the Ipod example from earlier :
A person has thoughts about ipod on sale -> gets attached to that ipod deal -> desire to buy ipod on sale is created.

Now, at this point, he has purchased the Ipod and is extremely attached to it. Even without going forward in the sequence, we can see that the material desire to procure an Ipod has taken the person away from performing his svadharma. His equanimity has already been disturbed. He is dragged back into the material world, and has taken one step backwards from moksha or freedom.

Let’s move forward in the sequence:
Ipod breaks down -> he is angry that it has broken down -> he completely loses his equanimity -> takes anger out on his wife -> family environment is agitated.

Here, not only has he completely lost his equanimity, but has also caused pain to other members of his family. So the message here is that constant pondering and thinking about objects eventually leads to moving away from equanimity, hence it is to be avoided, or at least minimized to the extent possible.

An interesting point seen here is around anger. Per the shlokas, anger is caused when one’s desire gets obstructed. Also, attachment to a concept such as one’s job title or position causes continual waves of thought, anger and delusion, in other words, stress.  Therefore, these shlokas provide an ancient but relevant analysis of anger and stress.

  61

The disciplined individual should restrain them all and sit with devotion to me. Having brought the senses under control, his wisdom is steady.

taani : those
sarvaani : all
samyamya : restrain
yuktah : the disciplined individual
aaseeta : sit
mat : me
paraha : devoted
vashe : control
hi : for
yasya : those whose
indriyaani : senses
tasya : his
prajna : wisdom
pratishthitaa : steady

Shri Krishna begins to go deeper into the subject of how senses and thoughts impact our lives. This subject comes under the umbrella of the “sthitaprajna lakshana”, or the signs of a wise individual, and comprises the final portion of the second chapter. As a reminder, the four major portions of the second chapter are : 1) Shri Krishna convincing Arjuna that his logic was incorrect 2) providing the correct logic and understanding to Arjuna 3) providing the practical aspects of the teaching 4) describing the attributes of the man of steady wisdom. We are the the final topic right now.

In the last shloka, Shri Krishna described how the turbulent senses can ruin the mind. In this shloka, he provides a prescription to remedy the impact of the senses: set a goal that is higher than yourself, and channel your mind and your senses towards that higher goal. The senses, along with the mind, will detach from material objects only when they are shown a higher goal. They cannot detach without attaching themselves to a higher goal. Otherwise, we end up forcibly suppressing the senses, which we all know is not healthy.

This shloka also hints at the topic of meditation, which is a disciplined technique of fixing the mind to a higher goal. In meditation, an individual sits and gradually brings attention to one and only one thought. And that thought is nothing but the higher goal that we have set for ourself. The most unique thing in this shloka is that Shri Krishna uses the word “me”, in other words, he asks us to make him the higher goal.

Now, at this stage in the spiritual journey, if you feel comfortable with making devotion to Shri Krishna your ultimate goal, that is fine. Otherwise, you can set any selfless goal that is greater than you – for example, serving your parents, serving your family, serving your organization, serving the country etc.

Setting a higher goal is the only way that your senses and your mind will come under control. It also ensures that your ego does not puff up thinking that it has controlled the senses.

60
 
For the senses are so turbulent, O Kaunteya, that they forcibly seize the mind of a even a wise individual who perseveres.
 
yatatah : persevere
hi : for
api : even
kaunteya : O Kaunteya
purushasya : individual
vipaschitaha : wise
indriyaani : senses
pramaatheeni : turbulent
haranti : seize
prasabham : forcibly
manaha : mind
 
Earlier, we saw that if we have predispositions to objects, they will result in thoughts popping up in our mind. This will be true even if we are not near those objects. Some of us may raise an objection to this statement. We may ask: “As long as I control my actions, what difference does it make if I think about an object such as a chocolate cake? It won’t matter because I won’t eat it, Correct?”
 
In this shloka, Shri Krishna responds to the objection. He says that thoughts can catch us at a time of weakness, when we are least alert, and undo all of our self control. These thoughts are generated by our predispositions or vasanaas.
 
Vasanaas are like dormant embers of coal that burn stronger when the senses add fuel to their fire. They are the seeds of thoughts, or “thought generators”. This means that self control of actions is effective, but only to a certain extent, because self control does not tackle vasanaas. It is like trimming a weed instead of uprooting it completely.
 
Another aspect is pointed out here. One may practice conquering one’s senses for a long time. That person can become an advanced practitioner through years of diligence and perseverance. He may come to the conclusion that all of his desires and vasanaas have been vanquished. But the senses and the mind are extremely clever; they will wait for months, even years, and then generate a thought that can destabilize his equanimity in a second.
 
In summary, it is not enough to control our actions in order to maintain equanimity, we have to remain alert and watch our thoughts as well.

59

Objects turn away from the fasting individual, but their taste remains. For the individual who has realized the absolute, the taste also turns away.

vishayaah : objects (of the senses)
vinivartante : turn away
niraahaarasya : fasting
dehinaha : individual
rasavarjam : except taste
rasah : taste
api : also
asya : for this individual
param : absolute
drishtvaa : realized
nivartate : turn away

In the last shloka, we encountered the “tortoise technique” which taught us how to guard ourselves when we encounter factors that can cause us agitation. It does work assuming we remain aware and alert about our thoughts. But if we have strong predispositions or vaasanaas towards any object, person or situation, the memory or “taste” of that factor will keep popping up in our mind. So in this shloka, Shri Krishna provides an overview of how one begins to address the removal of deep rooted predispositions, which is one of the primary goals of any spiritual teaching.

Let’s go back to the black forest chocolate cake example from last time. You saw a piece of cake, you realized that you may succumb to it, and you took a few steps back. But a little later, the taste of that cake from a prior experience will pop up in your mind and begin to torment you. All you can think of for a while will be cake. This is what makes dieting difficult. Our mind keeps pushing us towards food each time we try to restrain ourselves.

So what is the solution? In the shloka, Shri Krishna says that the taste also turns away when we “realize the absolute”. What he means is that we need to set our goal on something higher than ourselves, and hold on to that goal throughout our life. The higher the goal, the greater chance that we will get rid of our predispositions.

When we begin any diet, we typically set a goal, e.g. “I have to lose 2 kg in 3 weeks”. Now, with this shloka in mind, we could try to set a higher goal, which could be “I need to lose this weight so that I can stay healthy to take care of my family”. Or it could be “I need to lose this weight so that I can fulfill my svadharma in the best possible manner”.

In later chapters, the Gita goes into great detail as to how we can gradually set higher and higher goals and ultimately set the highest goal, the “absolute” goal mentioned in this shloka, so that we can burn away all of our predispositions.

58

When, just like a tortoise withdraws its limbs from all sides, he withdraws his senses from objects, his intellect is steady.

yada : when
samharate : withdraws
cha : also
ayam : he
koormah : tortoise
angaani : limbs
iva : like
sarvashaha : all sides
indriyaani : senses
indriyaarthabhyaha : sense objects
tasya : his
prajna : intellect
pratishtitaa : steady

So far, Shri Krishna gave us a checklist of factors that could disturb our equanimity: joy, sorrow, gain and loss. Let’s say, we detect that one of these factors has presented itself to us. What should we do? He gives a beautiful example from the world of nature to address this point.

Whenever a tortoise senses danger, he withdraws his limbs into his shell. The shell is strong enough to withstand any adverse situation. And once that situation passes, he brings his limbs back into the world. Similarly, if we detect that an object, person or situation is about to disturb our equanimity, Shri Krishna advises us to bring our intellect into the picture, and completely withdraw our attention from that object, person or situation.

In one commentary on this topic, we learn that most animals have one sense organ as their weakness. The deer has sound, the elephant has touch, the moth has sight (fire), the fish has taste, and the bee has smell as its weakness. So for example, if a moth sees fire, it loses all control and flies straight into the fire. However, human beings have all five senses as their weakness, making this technique all the more important.

The most practical application of this technique is dieting. If we have a sweet tooth like we saw earlier, and we see a large slice of black forest chocolate cake in front of us, we have to apply the “tortoise technique” and move some steps away from that cake. It also means that we do not keep large stocks of chocolates, cakes etc. in our house because we may be tempted very easily.

Here’s another related point. In India, many aspects of spiritual practices are embedded in our customs, but sometimes we do not realize their significance. We may have noticed a sculpture of a tortoise outside many Indian temples, which is an instruction to withdraw our worldly matters and enter the temple with a devotional mindset. But instead of doing so, we tend to whisper about worldly matters into the tortoise’s ear, which is exactly the opposite of the original intent.

Footnotes
1. The example on 5 animals and their weaknesses is from Vivekachoodamani by Adi Shankarachaarya

B57

He who remains without affection everywhere, is not elated in gain, and is not dejected in loss, his wisdom is steady.

yah : he who
sarvatra : everywhere
anabhisneha : without affection
tat tat : those
praapya : receive
shubha : gain
ashubham : loss
na : not
abhinandanti : elated
dveshti : dejected
tasya : his
prajna : wisdom
pratishthitaa : steady

In the prior shloka, we saw how a person of steady wisdom responds to joyful and sorrowful situations that he encounters in life. In this shloka, Shri Krishna points out how that person responds to beneficial and adverse outcomes of his expectations.

This shloka uses an interesting word “anabhisneha”, which means without affection. The root of this word is “sniha” which means “to stick”. Most of us tend to get stuck to objects, people and situations that we encounter in our lives. And it is that stickiness which gets us into trouble.

An example from the corporate world would be a consultant who is hired for a 3 month assignment verses a full time employee who is given a similar assignment. The consultant comes in, does what she is supposed to do, submits her report and moves on to the next assignment, without getting entangled in office politics. Whereas the employee gets “stuck” to the job and gets entangled in all kinds of office politics, who he should align himself with, etc.

So therefore, if one remains unattached and works towards a goal, he gains the objectivity to remain the same whether he succeeds or fails in accomplishing that goal. He knows that he was there before that success or failure happened, he was there during it, and he will be there after it as well. Therefore whatever happened can be easily dealt with. In no way does he let any adverse outcome demotivate him.

How can we apply this practically? For example, if we worked hard for a project and someone criticizes us, internally we should remain steady and evaluate whether the criticism is valid or mean-spirited. If it is valid, we take the feedback positively. If it is mean-spirited, we ignore it. But if we are too attached to the work, we will lose our equanimity each time someone criticizes us.

56

One whose mind is not agitated in sorrow, and remains indifferent in joy, and is free from attachment, fear and anger; that contemplative individual is known as a person of steady intellect.

duhkeshu : in sorrow
anudvignamanaah : mind is not agitated
sukheshu : in joy
vigatspruhah: indifferent
veetaraagabhayakrodaha : free from attachment, fear and anger
sthitadheeh : person of steady intellect
munih : contemplative person
uchyate : called

Shri Krishna continues giving us factors that can destabilize our state of equanimity. In this shloka, he says that the person of steady intellect does not let joy or sorrow upset his equanimity. Now does that mean that the person becomes a stone? No. As long as we are alive, it is natural to experience joy and sorrow. But if we notice that any joyful or sorrowful situation has upset our equanimity for a prolonged period of time, we should be on guard. There usually is an underlying selfish desire at work.

For instance, if you know that your favourite dish was planned to be cooked for dinner, but is no longer being cooked because of some reason, you will get disappointed. But if this disappointment persists for a long period of time, it means that you have a deep-seated desire for that dish, which can resurface anytime to cause you further agitation. The goal pointed our in the prior shloka is to free ourselves of as many material desires as possible, and to be “self satisfied with one’s self”.

The second part of the shloka goes deeper into this point by describing how a desire can give rise to fear and anger, both of which cause instability of mind. At the time of writing this, it is the thanksgiving holiday, so it is apt to look at a shopping example. Let’s say that you go window shopping and see an ipod that is on sale with a huge discount. Later, you head home but all you can think about is that ipod. That’s all it takes – you have developed attachment to it.

But that’s not all. Right there, you will also develop a fear that it may go out of stock tomorrow, and that you will lose the deal. So you go to the store to buy it the very next day. Now, after a couple of days it stops working. You call the tech support phone number and are kept on hold for 20 minutes. What do you think has arisen in your mind? Anger, of course. And all it took was a desire to take hold of your mind when you saw the ipod. In later shlokas, Shri Krishna gives a more detailed, step by step breakdown of how a simple little thought can bring about one’s downfall.

Footnotes
1. In the example, the individual imagined that the Ipod, which is nothing but a material object, would give him happiness. Whereas in reality, there is no happiness “built into” the ipod. This projection of happiness onto a material object is termed as “shobhana adhyasa”.

B55

Shri Bhagavaan said:
When an individual gives up all desires that enter the mind, O Paartha, and is self-satisfied in his own self, that individual is called a person of steady wisdom.

prajahaati : gives up
yadaa : when
kaamaan : desires
sarvaan : all
paartha : O Paartha
manogataan : that enter the mind
aatmanaaa : self
eva : only
aatmani : by his own self
tushthah : self-satisfied
sthitaprajna : person of steady wisdom
tada : then
ucchyate : called

Just before entering a forest when hiking, there usually are signs posted at the entrance that say “beware of these poisonous plants”. Similarly, from this shloka onwards, Shri Krishna lists all the factors that can destabilize our state of equanimity. If we keep track of these factors, and remain alert and aware when we encounter them, then we will never lose our mental balance and equanimity. This portion of the chapter is a very practical summary of the entire teaching of the Gita.

In this shloka, Shri Krishna advises us to monitor our material desires, i.e. track how many are arising, how many we have fulfilled, and so on. As we saw earlier, continual harbouring of material desires has the effect of destablizing our mental balance, and takes us further away from state of equanimity. Therefore, a man of steady wisdom is one who has learned to give up all such desires.

Now this is especially true when we have predisposition to some object, situation or person. This predisposition is also known as “vaasana”. Predispositions are the seeds of thought and desire. For instance, let’s say we have a sweet tooth. Then, anytime we see a piece of chocolate, that desire will enter the mind, and we will begin thinking of how we can acquire that chocolate. If we are performing some work, the constant thinking of the chocolate will destabilize our mind and prevent us from focusing on the task at hand. So this shloka asks us to closely examine our predispositions as well as our desires.

Since this person of steady wisdom has extinguished all his desires, he is always content and does not need to rush out into the world of material objects. This is because he has realized his association with the eternal essence, which pervades the entire universe and therefore is always complete and content. Therefore, he will be “self-satisfied in his own self”, as this shloka points out.

54

Arjuna said:
What is the description of a person of steady wisdom, one who is established in equanimity, O Arjuna? How does that person of steady intellect speak? How does he sit? How does he walk?

sthitaprajnasya : person of steady wisdom
kaa bhaashaa : what is the description
samaadhisthasya : established in equanimity
keshava : O Keshava
sthitadheeh : person of steady intellect
kim prabhaasheta : how does he speak
kimaaseeta : how does he sit
vrajeta kim : how does he walk

In this shloka, we get to hear Arjuna speak after a long time. When we saw him last, he was in the midst of a panic attack. The extremely thoughtful question posed by him tells us that his mind has now calmed down, and that he has been following the teaching diligently. He now asks Shri Krishna to elaborate on the practical aspect of the teaching, since more time was spent on the theoretical part.

Arjuna was a warrior, and a very practical person. So he was less interested in abstract theoretical concepts. He wanted to know about the internal and external characteristics of a person who was steeped in equanimity. For a warrior, one of the best ways to learn to use a new weapon is to mimic someone who is skilled at using it. Therefore, Arjuna wanted to know how he could emulate that person who is always established in equanimity, here called a “sthita-prajna” or a person of steady wisdom.

The second half of the shloka contains questions that seem a bit odd to us. Why would Arjuna want to know how someone speaks, sits or walks? These questions are not meant to be taken literally. Speaking and walking refer to how an individual transacts in this world.  Sitting refers to what is his perspective and attitude towards the world. That’s what Arjuna wanted to know.

Let us take stock of where we are. We had seen that Shri Krishna was covering 4 main topics: 1) Informing Arjuna that his logic and reasoning was incorrect 2) Explaining the correct logic and reasoning to Arjuna 3) Providing practical guidance to implement this correct logic and reasoning 4) Describing the attributes of the individual who follows this teaching.

In the next shloka, Shri Krishna moves from the third topic to the final topic, which is the description of the person with steady wisdom